Politička praksa vlasti u Srbiji koncentrirana je na proces eurointegracija zemlje, koja je zaključno sa 2017. godinom otvorila 12 od ukupno 35 poglavlja u pregovorima sa Evropskom unijom (EU). Međutim, ukoliko se prati izvještavanje lokalnih medija, pogotovu visoko tiražnih tabloida, pozitivni stavovi prema EU, odnosno SAD, daleko su ispod pozitivno intoniranih tekstova o Rusiji ili Kini.
Jedini izuzetak je kraj 2016. godine kada su upravo tabloidi zdušno pozdravili izbor Donalda Trumpa za predsjednika SAD najavljujući „zaokret“ u dotadašnjoj američkoj politici prema nezavisnosti Kosova. Kako zaokreta prema kosovskom pitanju u američkoj politici nije bilo, vrlo brzo su i srpski mediji nastavili istim putem. To pokazuje i istraživanje Radija Slobodna Europa.
Tijekom 2017. godine, u pet dnevnih novina, bilo je 895 tekstova o Rusiji i ruskom predsjedniku Vladimirom Putinu, pokazalo je RSE analizu dnevnih novina Blic, Kurir, Alo, Informer i Večernje novosti. Teme o Srbiji između Rusije i Zapada i o tome kako je Rusija branila srbijanske i srpske interese su prevladavale.
“Neće nas ostaviti sami.” Putinov ‘brat’ plan za obranu Srbije “,” Rusi tvrde: SAD neće pomiriti, pripremiti novu ucjenu za Srbiju “,” Tada u panici “. Putin gradi tri baze u Srpskoj “,” Rusi grade tvrđavu pod ledom. Putinova nova podmornica uzrokuje strah u kosti “, samo su neki od naslova koje smo u zadnjem mjesecu istakli na naslovnicama Informera i srpskog Telegrafa.
“Vladajuća blokada službeno ima drugačiji stav, ali bez volje vladajućeg bloka, takvi naslovi i takav pristup, koji imaju tabloidi, ne mogu se pojaviti”, rekao je novinar Dragan Janjić.
U pet dnevnih novina bilo je 895 tekstova o Rusiji i Vladimiru Putinu (ilustracija)
Uz te naslove uglavnom ide fotografija ruskog predsjednika Vladimira Putina s porukama da je Putin zaštitnik interesa Srbije, ali i nekima koje bi se mogle shvatiti kao zagovaranje primjene nekih od modela aktualne ruske politike u Srbiji.
Demonstriraju to i mnogi predstavnici vlasti, a nikako ne treba izuzeti ni predsjednika države Aleksandra Vučića, koji su prepoznatljivi po olakom etiketiranju malog broja preostalih medija koji se upitno odnose prema radu vlasti, kao “američkih”, “plaćeničkih” i slično. Nije zabilježeno da su u javnosti ikada i jedan ruski medij posebno izdvajali ili mu nametali slične etikete.
Janjić, koji je autor analize “Ruski utjecaj na javno mnijenje u Srbiji – Poklapanje interesa”, precizira da se za “prolaz” ka širim slojevima stanovništva Srbije koriste isti mediji na koje se oslanja vladajući blok predvođen predsjednikom države Aleksandrom Vučićem, a naročito tabloidi.
Pri tome, navodi sugovornik RSE, ne treba gubiti iz vida to da većinska javnost prema ključnim pitanjima, poput Kosova, njeguje identičan omjer kao i Rusija.
„Suština je u tome da su ti glasači, koji tako shvataju probleme i odnose u svetu, potrebni vladajućem bloku, a da vladajući blok nije u stanju da menja njihovo mišljenje“, kaže Janjić, uz komentar da tekstove u kojima se odobrava, pa i slavi Putinov politički trend, vidi kao utehu koja se šalje javnosti, u smislu „nemojte ništa da brinete, nas će veliki brat odbraniti ma šta mi uradili“.
„Od ’Trampe brate’ i ’Srbija za Trampa’ do neke potpuno proruske politike tipa ’dok je nama Putina nema nama problema’“, primećuje publicista Duško Bogdanović.
On ocenjuje da u uređivačkoj politici tabloida, sem nečega što bi moglo da asocira na vrlo dnevnu tematiku, nema konzistentnosti koja bi mogla navesti na jednostavan i neupitan zaključak o preovladavanju proruskog sentimenta.
„Teško je proceniti i istumačiti šta stoji iza naslova koje ste citirali budući da su to po meni ’fluidne uređivačke politike’. Tako da mi je teško da pretpostavim da iza toga stoji neka čvrsta uređivačka politika nego jednostavno kako im se koji dan ćefne kada je o svemu reč, uključujući i te ključne relacije prema svetskim mega silama“, smatra Bogdanović.
Balansiranje vlasti u Srbiji između EU i Rusije očito se prelama i na medije
Međutim, osim popularnih tabloida, koji su prepoznatljivi kao neformalna glasila vlasti, uočljivo je preovladavanje afirmativnih medijskih sadržaja i u medijima koji ne nose predznak „žuti“.
Uočio je to i Franc Bogovič, slovenački poslanik u Evropskom parlamentu (EP) i potpredsednik Grupe prijatelja Srbije u EP, koji je u intervjuu RSE sredinom decembra, rekao da je primetno da su u medijima preovladavali pozitivni tekstovi o Rusiji. Takav utisak izneo je nakon izveštaja „Medijametra“ (istraživački naučno-stručni projekat) o štampanim medijima u Srbiji, koji je predstavljen u EP.
Rade Veljanovski, profesor na Fakultetu političkih nauka u Beogradu, kaže da se može zaključiti da mediji imaju jedan pristrasan stav prema Rusiji koji određuje vlast, ali da se mediji ni na koji način tome ne odupiru.
„Naši mediji uglavnom ili potpuno nekritički podržavaju ono što je stav vlasti, a naša vlast, i to traje već nekoliko godina, ima jedan potpuno pristrasni stav prema Rusiji i ruskoj spoljnoj i unutrašnjoj politici, čak i oni mediji koji ne proizvode sami tu vrstu sadržaja, nemaju nikakav drugačiji, kritički odnos. Vrlo malo je mogućnosti da se čuje nekakvo drugačije mišljenje koje bi na neki način dovelo u pitanje taj opšti dominantni stav“, ocenjuje Veljanovski.
Balansiranje vlasti u Srbiji između EU i Rusije očito se prelama i na medije. Međutim, dok političari tvde da je kurs zemlje strogo proevropski uprkos prijateljstvu sa Istokom, iz medija bi se mogao steći utisak o proruskom opredeljenju.
wpDiscuz