U austrijskim novinama “Neue Illustrierte Zeitung”, od 12. februara 1882. godine, objavljena je grafika Sjevernog logora u Mostaru, koju je izradio grafičar po imenu Schlegel. Bilo je to vrijeme smještanja i utvrđivanja austrougarske vojske u Mostaru i oko Mostara.
O tome više iz priloga objavljenim na Cidomu.
Mostar kao upravno i vojno središte mostarskog okruga imalo je najviše utvrđenih objekata u Bosni i Hercegovini. Unutrašnju jezgru odbrane činili su odbrambena kasarna Nordlager (Sjeverni logor), te kasarna Südlager (Južni logor, gdje je bila i vojna bolnica), Westlager (Zapadni logor – danas Fakultet) i Ostlager (Istočni logor – tj. Konak). Osim toga, kao logistička podrška izgrađena je golema infrastrukturna mreža u vidu puteva, željeznice, skladišta, cisterni za vodu s kolektorima (čatrnje), vodovod u urbanom dijelu Mostara, strelišta, bolnice, vojna groblja, vazdušna baza u Jasenici, itd.
Mostar je bio najgušće fortificiran grad u BiH, a neka područja, poput Podveležja, te posebno brdo Hum iznad Mostara, čine možda najgušću skupinu fortifikacija i u svjetskim okvirima. Čovjek i danas ostaje zadivljen inventivnosti i organizaciji tadašnje Austro-Ugarske Monarhije, uzimajući u obzir količinu izgrađenih materijalnih dobara i stepen tehnike i tehnologije prije više od 100 godina.
(Manuel Martinović)
Vojni grad Mostar
U gradu na Neretvi nalaze se četiri kasarne (Sjeverni, Južni, Istočni i Zapadni logor) i od 1912. godine jedan značajni vojni aerodrom. Dodatno tu su još i logorske hale, mjesto za vojnu obuku i strelište, kao i jedna vojna bolnica u gradu, odnosno u okolini. Najpoznatija jedinica stacionirana u Mostaru bila je Bosansko-hercegovačka pješadijska pukovnija Nr. 4 (BHR4). Pored nje tu su se nalazile jedinice, trupe i štabovi, od kojih je većina bila dio 16. k.u.k. Armijskog korpusa, u gradu:
- – 1. eskadrila / ulanska (konjička) pukovnija 5;
- – 1. bataljon / 63. pješadijska pukovnija;
- – 1. bataljon / 102. pješadijska pukovnija;
- – III: Bataljon i rezervni vod / Bosansko-Hercegovački pješadijski puk 4;
- – Utvrđeni artiljerijski bataljon 2;
- – Brdski artiljerijski puk 7;
- – Željeznički division 16 (divizion za snabdijevanje i dostavu, sa tri pukovnije)
- – Garnizonska bolnica 26;
(iz arhive Martinović)
Na slikama:
- – Sa vojne osmatračnice, Sjeverni logor Mostar, 1882. godine, crtež Schlegel.
- – Mostar vojni grad, iz arhive Martinović
- – Sjeverni logor, kolor obrada Aid Ćizmić.
- – karta Sjeverni logor.