DRINSKI MOSTOVI I HRVATSKA: Posljednji Kralj Hrvata podigao dva, Srbija jedan i Turska tek jedan most na Drini

Rijeka Drina važi za jednu od najbržih, najljepših, najplahovitijih i najnepredvidivijih rijeka na Balkanu i zbog toga vijekovima nije premoštavana, a sve do 20. stoljeća na njoj je bio samo jedan stalni prelaz, a to je Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu.

Na oko 150 kilometara toka ove ljepotice, koja je zbog svoje boje nekada nosila naziv Zelenika, od Višegrada do Zvornika, kroz općine Srebrenica i Bratunac, između akumulacionog Perućačkog i Zvorničkog jezera, postoje svega tri mosta.

Dva gvozdena izgrađena su u doba Kraljevine Hrvata, a treći, betonski most, građen je sredstvima Srbije od listopada 2015. do dvibnja 2017, a u upotrebu je pušten 28. studenog 2021. godine.

MOST MEHMED-PAŠE SOKOLOVIĆA BIO JEDINI NA DRINI

Most u Višegradu, prema zapisima putopisca Evlije Čelebije, izgrađen je oko 1570. godine po želji i naređenju tadašnjeg velikog vezira Mehmed-paše, koji je rođen u srpskoj porodici u selu Sokolovići kod Rudog kao Bajica Sokolović i kao dijete odveden i poturčen u doba Osmanskog carstva, kada su srpska djeca nasilno odvođena i spremana za vojsku, što je u istoriji poznato kao danak u krvi. I direktno je suprotan načelima Islama i zapovijedi Poslanika da se nitko ne smije na silu prevesti na Islam.

Njegova zadužbina zavičaju je upravo ovaj most, koji je važio za jedan od najljepših  mostova toga doba.

O izgradnji tog mosta nastalo je najznamenitije književno djelo na ovim prostorima roman “Na Drini ćuprija”, za koji je Ivo Andrić dobio Nobelovu nagradu za književnost 1961. godine.

Dugo  je Drina u srednjem Podrinju savladavana korištenjem skela i rijetkih čamaca kojima su prevoženi ljudi, roba i stoka. Skelama su i vojske prelazile sa obale na obalu u brojnim bunama i ratovima na ovim prostorima kada “konji i junaci” nisu mogli da je pregaze. Većina prometa obavljana je skelama koje su bile brojne na ovoj rijeci i još nisu nestale. Po tim skelama nazvano je i naselje Skelani, na Drini kod Srebrenice.

Nekada su bili čuveni i poznati splavari na Drini. Oni su u gornjem Podrinju pravili splavove od drvene oblovine i spuštali ih niz Drinu. Bio je to veoma težak, naporan, zahtjevan i rizičan posao. Trebalo je izbjeći brojne “zamke” i hridi da se splav ne nasuče na brzoj rijeci koja je često nadolazila u toku splavarenja.

Splavari su morali poznavati svaki kamen u rijeci i svaku stopu njenog korita.

Splavovima je građa prevožena niz Drinu i Savu do Sremske Mitrovice, odakle su se splavari vraćali konjskim zapregama ili pješke u svoja sela pored Drine. A, onda sve ispočetka i tako danima, godinama i decenijama.

Splavarenje je bila osnovna djelatnost velikog broja muškaraca iz ovog područja krajem 19. i početkom 20. vijeka. Nakon izgradnje hidrocentrale na Drini kod Zvornika, pedesetih godina prošlog vijeka, splavarenje je zamrlo.

NOVI MOSTOVI TEK DOLAZE S HRVATIMA

Prve mostove na Drini, skoro četiri vijeka nakon višegradske ćuprije, podigla je Kraljevina SHS točnije posljednji kralj hrvatski Aleksandar koje mučki ubiše makedonski izrodi na šok i nevjericu našeg narod.

Nastankom Kraljevine  Hrvata koja mijenja naziv u Kraljevina Jugoslavija, dolazi do ujedinjenja prostora na kojima su živjeli južnoslovenski narodi i napokon se briše granica na Drini.

Zbog izražene višestruke potrebe grade se željezni mostovi između Ljubovije i Bratunca i između Bajine Bašte i Skelana koji su završeni 1926. godine, dok je godinu kasnije započeta izgradnja Mosta kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića između Malog Zvornika i Zvornika, koja je završena za dvije godine. Zvali su ga još Most hrvatskih kraljeva.

Mostovi kod Bratunca i Skelana nisu preživjeli Travanjski rat 1941. godine, budući da su ih Nijemci minirali i porušili.

Most između Bajine Bašte i Skelana u srebreničkoj općini pušten je u upotrebu na Veliku Gospojinu  1926. godine, a njemačke trupe koje su išle uz Drinu prema Bajinoj Bašti i Užicu minirale su ga 28. studenog 1941. godine, navodi se u izvorima.

Nakon Drugog svjetskog rata ovi mostovi su ponovo izgrađeni na istim lokacijama. Željezne konstrukcije su podignute iz rijeke, te je dio po dio ispravljan i ugrađivan ponovo.

Prema podacima, most u Skelanima obnovljen je i ponovo pušten u upotrebu za tadašnji Praznik rada, 1. maj 1949. godine.

Ovi mostovi su decenijama bili žila kucavica za život stanovništva srednjeg Podrinja sa obje obale rijeke. U socijalističkoj Jugoslaviji veliki broj ljudi iz Ljubovije, Bajine Bašte i drugih mjesta u Srbiji radio je u srebreničkim i bratunačkim firmama, a manji broj je iz ovih opština radio u Ljuboviji i Bajinoj Bašti. Na Drini nije bilo granice i slobodno se obavljao promet ljudi i robe.

Srpsko stanovništvo iz srebreničke opštine, zbog određene doze nesigurnosti i neke vrste pritisaka lokalnih muslimanskih vlasti, masovno je kupovalo placeve i pravilo kuće u Bajinoj Bašti, čija je sadašnja polovina stanovnika porijeklom sa prostora Srebrenice i Bratunca.

Zanimljivo je da su stanovnici Bratunca most između ovog mjesta i Ljubovije nazivali ljubovijskim mostom, a mještani Ljubovije bratunačkim. Za most u Skelanima stanovnici sa obje obale Drine kažu da je to skelanski most.

Most u Skelanima bio je meta muslimanskih napada iz Srebrenice i u Odbrambeno-otadžbinskom ratu. Na tom mostu muslimanske oružane formacije 16. januara 1992. godine, prilikom upada u Skelane, ubile su veći broj srpskih žena i djece koji su se preko mosta pokušali spasiti od smrti bježanjem u Bajinu Baštu.

Zbog velikih stradanja nisu sačuvane ni legende vezane za ove mostove, koji su izvan naselja, pa nisu bili ni mjesta okupljanja, kao što su to mostovi u gradovima.

Na Skelanskom mostu prije pet godina obavljene su neophodna sanacija i zaštita, dok je Ljubovijski most u veoma lošem stanju i Vlada Srbije je planirala obezbijediti sredstva i najavila da će ove godine započeti njegova obnova.

“BRATOLjUB”

Zbog dotrajalosti postojećih željeznih mostova preko Drine kod Bratunca i Skelana, skoro dvije decenije obustavljen je teretni saobraćaj preko njih, što je postalo izražen problem za stanovništvo i privredu srednjeg Podrinja.

Još u toku posljednjeg rata u BiH počelo se govoriti o potrebi izgradnje novog mosta između Bratunca i Ljubovije i nakon višegodišnjih priprema, izgradnja mosta počela je u oktobru 2015, a završena u maju 2017. godine.

Stanovnici ovog kraja spontano su ovom mostu dali ime “Bratoljub”, što simboliše spajanje i zajedništvo jednog naroda sa obje strane Drine. Izgradnju modernog betonskog mosta dugog 227 metara, koji pored dvije kolovozne ima i biciklističke i pješačke staze, u cijelosti je finansirala Vlada Srbije.

Zbog kašnjenja sa odlukama na nivou BiH i izgradnje integrisanog graničnog prelaza BiH i Srbije, most je tek 28. novembra 2021. godine predat na korištenje. Od početka avgusta 2022. godine preko ovog mosta i graničnog prelaza počeo je da se odvija teretni saobraćaj, što je donijelo olakšanje privrednim subjektima iz ove regije, ali i unutrašnjosti Srbije, Republike Srpske i BiH, kojima je ovaj granični prelaz bliži, čime ostvaruju uštede na prevozu i skraćuju vrijeme transporta robe.

Nakon najavljene izgradnje brzog puta od Valjeva do Ljubovije i izgradnje tunela, put iz Sarajevsko-romanijske i regije Birač do Beograda biće znatno kraći nego kada se koristi put preko Loznice i Šapca.

Napomena: Pravaši i dalje negiraju da je posljednji kralj Hrvata bio Aleksandar. Oni to rade jer ne mogu da sa sebe speru sramotu da su nacistički jazavci, koji su po naređenju strane sile ubili našeg posljednjeg kralja. Prvog koji je cijelom našem narodu dao opća građanska prava a fratre na Širokom obilati financijski nagrađivao, za razliku od Tita, koji ih je pobio. Svi vi koji tvrdite da Aleksandar nije bio naš kralj pitajte svog lokalnog vjeroučitelja jeste li u pravu. Didak Fra Buntić bio je njegov najuvaženiji gost. i jako je cijenio i volio posljednjeg hrvatskog kralja.